1. Rọ bơm là gì?

Rọ bơm (tên tiếng Anh: luppe, foot valve) còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như chõ bơm, rọ hút, van đáy… là bộ phận thường được lắp ở cuối đường hút của máy bơm. 
Thiết bị này là sự kết hợp hoàn hảo giữa van 1 chiều và van y lọc, vì vậy mà luppe vừa có khả năng chỉ cho phép lưu chất di chuyển theo một chiều, vừa có khả năng lọc rác thải, tạp chất ngăn chúng đi vào trong máy bơm. Bảo vệ thiết bị khỏi hư hỏng, cũng như đảm bảo hiệu suất vận hành liên tục.

Vai trò của rọ bơm đối với máy bơm?

Các máy bơm hoạt động bằng cách tạo ra lực hút, hút nước từ bế chứa đến nơi chứa nước mong muốn thông qua các ống dẫn. 
Khi máy bơm đang chạy, sẽ có một cột nước duy trì liên tục trong đường ống. Nhưng khi máy bơm tắt, lực hút biến mất, trọng lực sẽ kéo cột nước tụt xuống bể chứa ban đầu. Đường ống trước máy bơm sẽ không còn nước, thay vào đó là không khí.
Sau đó, khi máy bơm được bật lại, không khí trong ống sẽ cản trở dòng nước chảy lên. Khi hiện tượng này xảy ra, máy bơm sẽ chạy khô, có thể làm cháy máy bơm nếu không được xử lý kịp thời.
Van rọ hút hay rõ bơm sẽ giải quyết vấn đề này, nó được lắp đặt ở cuối đường hút của máy bơm, không cho phép dòng nước trong ống chảy ngược lại bể chứa. Vì thế bơm vẫn được mồi sẵn cho lần bơm kế tiếp. Ngoài ra, rọ bơm còn ngăn không cho rác thải, cặn bẩn đi vào trong đường ống.

2. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của rọ bơm.

2.1 Cấu tạo của rọ bơm.

Rọ bơm thường được chế tạo từ các vật liệu chịu được lực cơ học lớn và có khả năng chống ăn mòn cao, như thép không gỉ, gang, nhựa PVC hoặc các hợp kim đặc biệt. Cấu tạo của rọ bơm bao gồm các bộ phận chính như sau:

• Thân van:
  Là bộ phận bao bọc bên ngoài, chịu áp lực chính và sự ăn mòn từ mồi trường, chứa đựng và liên kết các bộ phận nhỏ bên trong van. Nên thường được làm từ các vật liệu có độ bền cao như inox, gang, thép…
• Đĩa van: 
  Chất liệu làm đĩa van cũng tương tự như thân van, có độ bền và chống ăn mòn cao, có chức năng đóng/mở giúp ngăn chặn hoặc lưu thông lưu chất hiệu quả.
• Trục van: 
  Liên kết chặt chẽ đĩa van và lò xo, giúp cho chúng luôn nằm đúng vị trí khi vận hành.
• Lò xo: 
  Kết nối với đĩa van, nhờ vào khả năng đàn hồi của mình, lò xo nén/giãn giúp tự động đóng/mở van từ đó ngăn cản hoặc cho phép lưu chất lưu thông qua van. Lò xo thường làm từ các vật liệu có độ đàn hồi cao như inox 304, inox 316…
• Gioăng làm kín: 
  Nằm giữa thân van và đĩa van, tạo ra độ kín cho van khi đĩa van đóng lại, tránh rò rỉ lưu chất ra ngoài, thường làm từ cao su
• Lưới lọc: 
  Có nhiệm vụ ngăn cản chất bẩn lọt vào van và trong hệ thống, được thiết kế với đa dạng hình dáng và kích thước, tùy vào mục đích loại bỏ các tạp chất khác nhau.

2.2 Nguyên lý hoạt động của rọ bơm. 

Rọ bơm có cách hoạt động rất đơn giản, tương tự như các thiết bị van 1 chiều, hoàn toàn tự động dựa vào áp lực dòng chảy:

Khi máy bơm hoạt động, lực hút trong máy bơm sẽ làm giảm áp suất buồng trong rọ bơm, lúc này đĩa van sẽ được nâng lên, van mở, cho phép dòng chất lưu đi qua.
Khi máy bơm tắt, không còn lực hút nữa, lực đàn hồi của lò xo sẽ chiến thắng, đẩy đĩa van xuống ép chặt vào gioăng làm kín, ngăn không cho lưu chất lưu thông. 

3. Phân loại rọ bơm.

Rọ bơm có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, dưới đây là một số phân loại phổ biến: 

3.1 Phân loại theo đặc điểm cấu tạo:

Cũng tương tự như van 1 chiều, mỗi loại rõ bơm có cách riêng để cho dòng lưu chất chỉ chảy theo một chiều: 

• Rọ bơm lá lật (Swing Foot Valve): 
  Có một lá chắn (lá van) dạng tròn hoặc hình bán nguyệt, được gắn bản lề để mở ra khi máy bơm hoạt động và đóng lại khi máy ngừng, ngăn nước chảy ngược.

  

• Rọ bơm dạng bi (Ball Foot Valve):
  Sử dụng một viên bi làm van một chiều. Khi bơm hoạt động, áp lực nước đẩy viên bi lên để nước đi qua; khi ngừng bơm, viên bi rơi xuống che kín lỗ, ngăn dòng chảy ngược.

  

• Rọ bơm dạng lò xo (Spring Foot Valve):
  Có một đĩa van đóng mở tự động nhờ lực đàn hồi của lò xo. Khi bơm hoạt động, áp lực nước thắng lực lò xo làm mở van; khi ngừng bơm, lò xo ép van đóng lại.

3.2 Phân loại theo vật liệu chế tác:

• Gang: Gang là chất liệu phổ biến để chế tạo van công nghiệp. Có nhiều loại gang khác nhau như: gang dẻo, gang xám, gang cầu,…chúng đều có khả năng chịu lực, chịu nhiệt tốt, nhưng khả năng chịu ăn mòn không cao, nên thương được sơn một lớp Epoxy màu xanh vừa tăng tính thẩm mỹ vừa chống rỉ sét.

  

• Inox: Rọ bơm inox là lựa chọn hoàn hảo cho các hệ thống có môi trường làm việc khắc nghiệt như nhiệt độ cao, áp lực lớn hay hóa chất độc hại. 
  Đây còn là vật liệu sạch an toàn cho sức khỏe con người. Cũng chính vì những ưu điểm này, mà giá thành inox cao hơn các loại vật liệu khác.

  

• Đồng: Rọ bơm đồng thường dùng trong các đường ống nhỏ. Bởi vì đồng là kim loại dễ uốn nên có thể chế tác thành các chi tiết nhỏ, nhưng có khả năng chống ăn mòn cao và chịu được áp suất lớn. 

  

• Nhựa PP, PVC: Rọ bơm nhựa có giá thành rẻ nhất, nhẹ, dễ lắp đặt. Thường được sử dụng trong các công trình dân dụng như hệ thống bơm nước, hệ thống tưới tiêu, bể nước gia đình,…

  

4. Thông số kỹ thuật chung của rọ bơm.

Thông số kỹ thuật	Chi tiết
Vật liệu chế tạo	Thép không gỉ (SS), Gang, PVC
Kích thước	DN50, DN100, DN150, DN200…
Lưới lọc	Lỗ lọc từ 0.1mm đến 5mm
Áp suất làm việc	PN10, PN16, PN25
Nhiệt độ làm việc	Từ -20°C đến 100°C
Loại kết nối	Nối ren, hàn, nối mặt bích

5. Ưu điểm và nhược điểm của rọ bơm:

5.1. Ưu điểm

• Bảo vệ hiệu quả: Rọ bơm giúp bảo vệ các hệ thống bơm khỏi sự tắc nghẽn và hư hỏng do các tạp chất và vật thể lạ.
• Dễ dàng bảo trì: Lưới lọc của rọ bơm có thể dễ dàng tháo rời và làm sạch, giúp duy trì hiệu suất của hệ thống bơm lâu dài.
• Độ bền cao: Với các vật liệu chế tạo như thép không gỉ, gang hoặc nhựa chất lượng cao, rọ bơm có thể hoạt động lâu dài trong các điều kiện khắc nghiệt.

5.2. Nhược điểm

• Chi phí đầu tư ban đầu: Rọ bơm, đặc biệt là các loại làm từ thép không gỉ hoặc hợp kim cao cấp, có thể có chi phí đầu tư ban đầu cao.
• Cần bảo trì định kỳ: Mặc dù rọ bơm có độ bền cao, nhưng việc bảo trì và làm sạch định kỳ là cần thiết để đảm bảo thiết bị luôn hoạt động hiệu quả.

6. Ứng dụng của rọ bơm.

Rọ bơm được sử dụng trong nhiều ứng dụng khác nhau trong các ngành công nghiệp, dân dụng bao gồm:

• Hệ thống cấp nước sinh hoạt, bồn chứa, giếng khoan: Rọ bơm giúp lọc và bảo vệ máy bơm khỏi tạp chất, đảm bảo nguồn nước sạch cho sinh hoạt.
• Ngành xử lý nước thải: Trong các nhà máy xử lý nước thải, rọ bơm đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các vật cản, rác thải đi vào hệ thống bơm.
• Hệ thống cấp thoát nước: Các hệ thống bơm nước trong ngành công nghiệp sử dụng rọ bơm để bảo vệ các thiết bị bơm khỏi tạp chất và duy trì hiệu suất hoạt động.
• Hệ thống tươi tiêu, nuôi trồng thủy hải sản: Rọ bơm giúp bảo vệ các máy bơm trong hệ thống tưới tiêu, ngăn chặn đất, đá và các vật cản khác.
• Lắp đặt trong các hệ thống dây chuyền sản xuất công nghiệp quy mô lớn như khu công nghiệp, khu chế xuất.
• Lắp đặt trong các hệ thống nhà máy năng lượng như thủy điện, nhiệt điện, hệ thống phòng cháy chữa cháy.
  

  

7. Kết luận

Rọ bơm (Foot valve) đóng vai trò quan trọng trong hệ thống bơm nước. Với tính năng chống chảy ngược và lọc cặn bẩn, nó giúp đảm bảo hiệu suất hoạt động của bơm và bảo vệ hệ thống khỏi tác động môi trường.
Trong quá trình sử dụng, cần thực hiện kiểm tra và vệ sinh định kỳ, bao gồm kiểm tra lưới lọc, van chặn, các đường ống và phụ kiện, cũng như kiểm tra áp suất. Xử lý các sự cố thường gặp một cách nhanh chóng và hiệu quả.